ZILVEREN BROODMAND
Hendrik Nieuwenhuys, Amsterdam, 1779
697 gram; 32,2cm over de grepen, 21cm breed, 13,5 cm hoog
De ovale broodmand is ajour gezaagd, versierd met guirlandes, klassieke bustes in ovale medaillons en klassieke tuinvazen. De opengewerkte grepen worden bekroond door strikornamenten. De mand staat verhoogd op vier gemodelleerde voetjes. Volledig gemerkt op de onderzijde en een trembleersteek bij een van de grepen op de rand van de mand.
Het ontwerp van deze mand in de neoclassicistische stijl, met gebruikmaking van guirlandes en ovalen met portretmedaillons, is redelijk vroeg. Het is mogelijk dat de ontwerpen van Robert Adam (1728-1792) de inspiratiebron zijn geweest. Hendrik Nieuwenhuys is zeker niet de eerste die deze stijl hanteerde. Mogelijk is het vroegste voorbeeld in deze stijl een zilveren mand vervaardigd door zijn stadsgenoot Reinier Brandt in 1774. In dezelfde periode vervaardigde Johannes Schiotling ook een mand in deze stijl. Hendrik heeft zeker niet het ontwerp bedacht. Ook zijn vader werkte in deze stijl, getuige een zilveren mand vervaardigd in 1777.
Vergelijkbare bladvormige voeten een tuinvazen komen erin voor. Het verschil is echter dat zowel Brandt als Schiotling en Harmanus Nieuwenhuys, zijn vader, de ornamenten appliqueerden en Hendrik de guirlandes en tuinvazen gegraveerde op de mand. Alle manden van deze zilversmeden uit Amsterdam hebben wel soortgelijke bladvormige voeten.
Hendrik zal zeker in het atelier van zijn vader het vak hebben geleerd. Na de dood van zijn vader Harmanus Nieuwenhuys op 25 oktober 1763 zette Hendrik de zilversmederij van zijn vader voort. Het was de wens van zijn vader dit te doen zoals in zijn testament is beschreven, “dat op zijn overlijden zijne affaires door zijn oudste zoon, Hendrik Nieuwenhuys zal mogen werden gecontineerd….’. Hendrik werd op 1 november 1763 poorter van Amsterdam en is vermoedelijk te gelijker tijd ingeschreven bij het gilde als meester-zilversmid. De toeschrijving van het meesterteken HN monogram in een contour van een huis, is sprekend: de initialen en de vorm van een huis verwijzen naar zijn naam. In 1767 was Hendrik gehuwd met Margaretha Johanna, dochter van Jacobus des Ruelles en Maria Kok.
Net als zijn vader werkte hij waarschijnlijk voor de firma Peirolet, kashouders te Amsterdam. In 1786 werd Hendrik Nieuwenhuys zelf als winkelier vermeld. In 1799 was deze firma gevestigd op de Cloveniers Burgwal bij de Nieuwmarkt in ’t Gekroonde Cromhout. Als productief grootwerker zijn verschillende zilveren voorwerpen van zijn hand bekend, zoals bladen, kandelaars, tabakspotten, theepotten en manden. Hendrik was geparenteerd aan verschillende Amsterdamse zilversmeden, zoals Benten, Verschuur en Van Wijk.
Vergelijkende literatuur:
-K.A. Citroen, Amsterdamse zilversmeden en hun merken, Amsterdam, 1975
-J. R. de Lorm, Amsterdams Goud en Zilver, Zwolle, 1999, pp. 523 en 537
